Emoties zitten niet in je hersenen

Gedachtes zitten in je hoofd, gevoel in je lichaam. Het is een makkelijk ezelsbruggetje, maar niet helemaal waar. Het is een verdomd moeilijke vraag, waar zitten jouw emoties? Wijs ze maar eens aan. Ergens in je lichaam, ja, en in je hersenen, dat is namelijk ook onderdeel van je lichaam. Waarom willen we dit weten? En, waarom is dit belangrijk? In dit artikel hebben we het over een vraag die de wetenschap al decennialang bezighoudt: waar zitten je emoties eigenlijk? Een ding is zeker, emoties zitten niet (alleen) in je hersenen.

Van amygdala tot limbisch systeem

Vroeger dachten we dat het antwoord simpel was: de amygdala. Dat was het emotiegedeelte van ons brein. Maar zoals met veel dingen in de wetenschap, bleek de realiteit complexer dan we dachten. Deze kleine, amandelvormige structuur diep in onze hersenen zou verantwoordelijk zijn voor onder andere emoties als angst, woede en plezier.

Op een gegeven moment gingen we het grotere plaatje zien. We zagen dat het limbisch systeem ook betrokken was bij het ontstaan van emoties. Het limbisch systeem is een groep structuren diep in de hersenen die betrokken zijn bij onder andere geheugen en motivatie. De amygdala is een klein gebied in dit systeem. Onderdeel van het limbisch systeem zijn ook de hippocampus en de hypothalamus. De hippocampus is verantwoordelijk voor het opslaan van emotionele herinneringen en de hypothalamus reguleert onze lichamelijke reacties op emoties, zoals hartkloppingen en zweten.

Zo vonden we steeds meer hersengebieden die elk hun eigen emotionele puzzelstukjes in handen hadden. We waren vurig opzoek naar welk precieze stukje hersenen welke emotie kon veroorzaken en maakten de zoektocht steeds moeilijker en moeilijker voor onszelf.

Op dit moment kwamen we tegelijk meer en minder te weten.

Het voelde alsof we met elk onderzoek een beetje meer te weten kwamen, maar vervolgens waren er weer onderzoeken die dat weer tegenspraken. Kortom, het was verwarrend.

Darwin is een hypocriet

Wetenschappers zoals Lisa Feldman Barrett en Antonio Damasio hebben ontdekt dat emoties anders werken dan dat wij eerst dachten. In plaats van dat elk stukje hersenen een specifieke emotie voor zijn rekening neemt, namen zij het uitgangspunt dat emoties tegelijk overal in je hersenen zitten. Er is niet 1 deel verantwoordelijk voor 1 gevoel.

Dit was een baanbrekend idee. Voornamelijk omdat het recht tegen Darwin in gaat.

Darwin is niet alleen maar bekend van de evolutietheorie, maar beschrijft in ‘The Expression of the Emotions in Man and Animals’ hoe emoties werken. Hierin stelt hij zegt emoties ‘een blauwdruk’ moet hebben in de hersenen. Elke emotie heeft dus een soort ontwerp en die is in iedereen hetzelfde. Mijn boos is dus hetzelfde als jouw boos.

Darwin is eigenlijk een gigantische hypocriet. Waar zijn evolutietheorie verkondigt dat variatie de norm is, draait hij dit bij emoties plotseling volledig om en beweert dat elke emotie een blauwdruk heeft en er één manier is hoe de standaard emotie eruit moet zien. Hierin zegt hij dat emoties universeel zouden zijn voor mens en dier. Dit is precies het tegenovergestelde dat hij beweert in zijn evolutietheorie, waar variatie de norm is en een ‘normaal’ per definitie niet kan bestaan.

Lisa Feldman Barrett bewijst dat dit niet klopt. Emoties zijn niet zo eenvoudig te vatten als een blauwdruk. Er zijn namelijk niet 2 dezelfde instanties van boos. Als jij de ene keer boos bent, zijn hele andere hersendelen actief dan wanneer jij de andere keer boos bent. En als de buurman boos is, zijn er weer andere delen actief. Ze heeft dit aangetoond door ontelbaar veel mensen in een hersenscanner te leggen.

Deze conclusie is misschien wat onbevredigend omdat we nergens naar kunnen wijzen en zeggen ‘daar zit boos!’, maar dit is wel de enige juiste conclusie die we op basis van de huidige data moeten trekken.

 

 

Je hersenen zijn een voorspel-machine

De grootste taak van jouw hersenen is jouw lichaam levend houden. Dit is nogal een uitdaging. Zeker als je er even bij stilstaat dat jouw hersenen blind zijn. Het is een homp cellen in een afgesloten donkere ruimte. De enige input die ze krijgen is elektrisch. Van al jouw verschillende zintuigen krijgen ze elektrische signalen en daar moeten ze maar kaas van maken. Dit kost gigantisch veel energie, want het is een hels karwij.

Gemiddeld zijn hersenen zo’n 1,5 tot 2 kilogram. Op een mens van 80 kilogram is dat nog niet eens 3% van zijn totale gewicht. Toch verbruiken je hersenen 20% van alle energie in je lichaam. Om ervoor te zorgen dat de energierekening niet de spuigaten uitloopt, hebben je hersenen een trucje bedacht. Ze voorspellen (bijna) alles dat er gaat gebeuren.

Deze voorspellingen gaan niet over wat het weer morgen is of wie de volgende verkiezingen gaat winnen, deze voorspellingen zijn minder dan een seconde in de toekomst en gaan over hoe jouw lichaam zich moet gedragen om zo efficiënt mogelijk te zijn (en te overleven). Door deze voorspellingen hoeven jouw hersenen de hoeveelheid data die er binnenkomt door je zintuigen niet allemaal te verwerken, maar wordt er vooraf al gegokt wat relevant is en wat niet. Wist je dat er ongeveer 127 GB aan data per seconde binnenkomt in jouw ogen. Door de voorspellingen hoeven je hersenen niet alles te verwerken, maar alleen waar de voorspelling over gaat. Dit is efficiëntie ten top.

Deze voorspellingen gebeuren allemaal achter gesloten deuren, in het onbewuste. Maar soms merk je er wel iets van. Als je bijvoorbeeld denkt iemand te herkennen maar het toch niet diegene is of wanneer je drie nieuwe winkels totaal niet hebt opgemerkt op de route die jij fietst van werk naar huis, omdat het toch elke keer hetzelfde route is en dus niet echt relevant voor jouw hersenen.

Kijk eens naar het onderstaande plaatje. Dit is geen Rorscharchtest, waarna ik jouw onbewuste zal proberen te openbaren. Dit is iets waarvan jij weet wat het is, maar nu nog niet. De voorspelmachine van jouw hersenen draaien op dit moment overuren, maar ze hebben geen idee wat ze zien. Je bent nu experienteel blind, zoals psychologen dat zouden zeggen. Door jouw voorgaande ervaringen kunnen op dit moment geen nauwkeurige voorspellingen gedaan worden over wat je hier ziet. Error.

Dit kost jouw hersenen heel veel energie. Gelukkig kunnen jouw hersenen leren als de beste en is deze ervaringsblindheid makkelijk op te lossen. Scroll maar eens helemaal naar het einde van dit artikel.

Door de foto die je net hebt gezien, kan je nu niet meer terug naar de staat waar je net in verkeerde. De voorspelling is nu correct. Je hersenen hebben rust. Allostase bereikt.

Emoties zijn voorspellingen van je hersenen

Waarom vertel ik dit hele verhaal over hersenen en voorspellingen? Je kan emoties namelijk zien als grote voorspellingen. Omdat je ook de tussenkop hebt gelezen, wist je dat dit antwoord eraan zat te komen en daar gaan je hersenen goed op. Weer een voorspelling goed. Lekker bezig.

Veel voorspellingen kan jij zelf niet zoveel mee, want ze gebeuren in je onderbewuste. Emoties signaleren dat er een grote energie-uitgave aan gaat komen. Daar is je lichaam niet blij mee, dus voel jij een emotie. Als je hier voor de volgende keer niks aan doet, doe je die energie-uitgave weer. Het is een schreeuw van jouw lichaam om iets aan die emotie te doen, zodat jouw hersenen niet weer hoeven te betalen.

In gewone mensen taal: als jij boos bent op iemand, schreeuwen jouw hersenen eigenlijk om dit op te lossen. Ze laten jou boosheid voelen. Als je niks doet, zal er elke keer weer een vlaag van woede oplaaien als je deze persoon ziet, dit giert door je lichaam heen en is uitputtend. Leg je het bij, gaat deze storm liggen, energie bespaard.

 

 

Moet deze energie-uitgave altijd worden voorkomen dan? Nee zeker niet, want soms is heel veel uitgeven de juiste keuze. Stel je stapt de weg op en ziet een auto hard op je afrijden. Je voelt een vlaag van angst, dan is de grote energie-uitgave hier snel wegspringen. Dit is een uitgave die je maar graag genoeg maakt.

Het is jouw taak om te herkennen wanneer je die uitgave wel of niet wilt doen. Dat is een groot onderdeel van omgaan met jouw emoties. Soms doe je de uitgave, soms wil je die voorkomen.

 

 

Waar zitten emoties?

Terug naar de beginvraag. Waar zitten emoties? Uit de vorige alinea’s is duidelijk dat in ieder geval je hersenen en je lichaam nodig zijn voor emoties. Waar in je hersenen emoties zitten is niet de juiste vraag om te stellen. Ze zitten overal en nergens.

Bij beide voorbeelden uit de vorige paragraaf (boos zijn en wegspringen voor een auto), moet jij wel weten (of geleerd hebben), dat je moet wegspringen voor auto’s en dat ruzies bijgelegd kunnen worden. Je hebt dus context en persoonlijke ervaringen nodig.

In je lichaam, in de context en in jouw persoonlijke ervaringen, daar zitten emoties.

 

Vond je dit een leuk artikel? Start dan nu hieronder met onze gratis cursus: ‘Introductie tot Emotionele Intelligentie’.